قدس آنلاین- دوره ابتدایی در مدارس، دوره زایش و شکوفایی استعدادها و شکل‌گیری بستر لازم برای تکامل شخصیت کودکان است. بی‌گمان نقش و جایگاه معلمان متخصص و متعهد این دوره تأثیر شگرفی را در تربیت و تعلیم دانش‌آموزان خواهد داشت.
دکتر رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ما به چرایی حضور نیروهای متخصص در این مقطع تحصیلی اشاره می‌کند.
* با وجود اهمیت و ضرورت موضوع استفاده از نیروی متخصص در مدارس ابتدایی، اما بر اساس آمارها حدود ۳۵ درصد معلمان این مقطع مدارک غیرمرتبط دارند، چرا؟
به نظر من هیچ دوره‌ای به اندازه دوره ابتدایی تا این حد مهم نیست که افرادی را به کلاس بفرستیم تا مدیریت فرایند یاددهی و یادگیری را به عهده داشته باشند که رشته مرتبط داشته و متخصص این دوره باشند؛ چرا که سنگ بنای رشد شخصیت کودکان و مهارت و سواد پایه و سایر مهارت‌ها در این دوره اتفاق می‌افتد، بنابراین اگر این دانش آموزان با معلمانی سرو کار داشته باشند که صلاحیت و تخصص لازم را نداشته باشند در آینده دچار مشکلاتی خواهند بود و دلیل آن نقش محوری معلم در این بازه سنی است؛ چرا که در بزرگسالان یادگیری خود راهبر داریم و کافی است برای آن‌ها شرایط ایجاد و خودشان خودآموزی داشته باشند.
فعالیت ۳۵ درصد معلمان با مدرک غیر مرتبط در مقطع ابتدایی، به دلایل متفاوتی است که مهم‌ترین آن اضافه شدن پایه ششم به دوره ابتدایی و کمبود معلم و از سویی حجم بالای معلمان در دوره متوسطه بود که تعدادی از این عزیزان در دوره ابتدایی به کار گرفته شدند و همچنان تعدادی از آن‌ها حضور دارند و خودشان هم از این موضوع ناراضی هستند و البته تعدادی هم خارج از کادر آموزشی هستند که وارد این دوره شده‌اند و متأسفانه در آزمون استخدامی که برای جبران کمبود معلم برگزار شد، توجه چندانی به مدرک مرتبط نشد و تصور بر این بود که هر کسی توانایی خواندن و نوشتن و مدرک دانشگاهی داشته باشد، صلاحیت معلم شدن در دوره ابتدایی را دارد؛ به عنوان مثال افرادی با مدرک پرستاری و دامپروری در آن دوره جذب شدند و این اتفاق دلایل متعدد دیگری هم دارد.
• شما برای برطرف شدن مشکل ورود معلمان غیر متخصص چه راهکاری دارید؟
امیدواریم در سیاست‌های جذب معلمان ابتدایی این مسئله به گونه‌ای اصلاح شود. در جلسات متعدد رشته‌های مرتبط با ابتدایی را به طور مشخص به مرکز نیروی انسانی اعلام کردیم و امیدواریم در مصاحبه‌ها طی مراحل بعدی شاخص‌های مهم دیگر را هم برای معلمان ابتدایی در نظر بگیرند. عامل دیگری که در اینجا خلل وارد می‌کند، پراکندگی مراکز تصمیم گیری است و ما که متولی آموزش ابتدایی هستیم به طور مستقیم هیچ دخالتی در تعیین صلاحیت و جذب معلمان ابتدایی نداریم و در نهایت ما فقط اعلام نظر می‌کنیم، ولی در نهایت معلوم نیست که چقدر از آن به کار گرفته یا نگرفته شود.
اگر در آینده هماهنگی‌ها بیشتر شود و ما بتوانیم به عنوان متولی آموزش ابتدایی در تعیین چارچوب‌های لازم برای جذب معلم متخصص وارد شویم، گام مهمی است چرا که باید انگیزه‌ها منش و سنجش صلاحیت حرفه‌ای برای داوطلبان انتخاب این حرفه بدرستی ارزیابی شود.
• افق ۱۴۰۰ برای سطح مدرک و مرتبط بودن آن برای معلمان ابتدایی چگونه دیده شده است؟
آنچه که مورد نظر ماست داشتن معلمانی در این دوره با حداقل مدرک کارشناسی است. در طی چهار سال آینده تعداد زیادی از معلمان ما بازنشسته خواهند شد؛ بنابراین باید سعی شود به هیچ وجه برای جبران این کمبود راه حل‌های کوتاه مدت را به کار نگیریم. چندی پیش مرکز نیروی انسانی از ما استعلام کرد که به قید تبصره‌ای می‌توانند از ظرفیت جذب معلمان در مقطع ابتدایی با مدرک کاردانی اقدام کنند که ما به شدت با آن مخالفت کردیم. ساماندهی این امر را منوط به دو شرط می‌دانیم. یکی داشتن حداقل مدرک کارشناسی و دیگری مرتبط بودن رشته تحصیلی فرد با این دوره.
• در این بین، افرادی با مدرک زیر دیپلم در دوره ابتدایی مشغول به کار هستند آیا این افراد اخراج خواهند شد؟
معضل اصلی ما از دیرباز این است که معلم را به چشم یک کارمند دیده‌ایم نه یک فرد متخصص که باید توانمندی‌های خود را افزایش دهد و این شرایط و ارتقای توانمندی‌هایش از طریق نظام رسمی وجود ندارد. بیشتر این افراد در شرایط و محل‌های خاصی خدمت می‌کنند و جمعیت آن‌ها فقط ۱۱۰ نفر است و این امر باید مورد به مورد بررسی شود. به عنوان مثال تعدادی از این افراد در مدارس عشایری و سخت گذر خدمت می‌کنند که بعضی از آن‌ها دارای تجارب آموزشی خوبی هستند و چون جایگزینی در آن محل نداشتیم ترجیح داده شده مدارس ما حتی در دور دست‌ترین نقاط تعطیل نشوند.
بنابراین به هیچ عنوان این افراد که استخدام آموزش و پرورش هستند، اخراج نخواهند شد و مطلوب ما این است که این افراد به سوی کارهای اداری و دریافت مدرک دانشگاهی سوق داده شوند.
معضل اصلی ما از دیرباز این است که معلم را به چشم یک کارمند دیده‌ایم نه یک فرد متخصص که باید توانمندی‌های خود را افزایش دهد و این شرایط و ارتقای توانمندی‌هایش از طریق نظام رسمی وجود ندارد. وجود مصوباتی در سازمان امور استخدامی با سمت و سوی تشویق معلمان برای دریافت مدرک و دیدن دوره‌های تخصصی مغایرت دارد. پس، این انتظار از معلمان یک انتظار غیرواقع بینانه است.
در حالی که در سال‌هایی در همین نظام آموزشی برای معلمان امتیازاتی قایل می‌شدیم، مأموریت آموزشی می‌دادیم ولی در حال حاضر حتی اگر معلمی مدرکی را هم با علاقه، اشتیاق و با هزینه خودش بگیرد ما نمی‌توانیم آن را برایش اعمال کنیم چون قوانین بالا دستی مانع می‌شود.
در حالی که دیوان عدالت اداری هم به نفع سازمان استخدامی رأی صادر کرده و این حق را از معلمان برای اعمال دوباره مدرک بالاتر سلب کرده است. بنابر این باید در یک نگاه کلان برای ارتقای سطح معلمان شرایط را تسهیل کنیم.
• برای خارج نشدن۷۱ معلمی که در دوره ابتدایی مدرک دکتری دارند چه خواهید کرد؟
اعتقاد بنده این است که تنها داشتن مدرک موفقیت فرد را برای معلم خوب بودن به همراه ندارد، بویژه با افزایش ۲۸۰ درصدی در آموزش عالی برای دریافت مدرک دکتری در این چند سال اخیر، گرفتن مدرک دکتری لزوماً به صلاحیت‌های فرد برنمی گردد.
و این عملکرد یک معلم است که خوب بودن کار او را نشان می‌دهد. در عین حال از این قضیه استقبال می‌کنیم که افراد با علاقه‌مندی خودشان در رشته‌های مرتبط دکتری گرفته باشند و تأثیر بیشتری بر دانش‌آموزان داشته باشند و در حال حاضر برنامه مدونی برای این افراد نداریم که امتیاز ویژه‌ای برای آن‌ها قایل شویم.
اما در طرح کارآمد که قصد اجرای آن را داریم از وجود این عزیزان برای آموزش معلمان دیگر و ارتقای کیفیت استفاده می‌کنیم؛ بنابراین باید نظامی داشته باشیم که همه افرادی که مدرک یکسانی دارند، درآمد یکسانی هم داشته باشند.
کارکردن در ابتدایی با وجود ۴۰ دانش‌آموز با مدرک دکتری بسیار سخت‌تر از کارکردن به عنوان یک استاد دانشگاه با پنج دانشجوی دکتری است؛ چون اساس کار هم بسیار متفاوت است. چه دلیلی دارد که این دو نفر درآمد متفاوتی داشته باشند؟
تا این امتیاز را برای جذب معلمان نخبه و با مدارک بالا ایجاد نکنیم و به رسمیت نشناسیم اتفاق خاصی از نظر آموزشی و انگیزشی نخواهد افتاد.
• در حال حاضرجایگاه آموزش ابتدایی در سند تحول کجاست؟
قطعاً تا جایی که مربوط به اسناد بالادستی است توجه زیادی شده است، اما بررسی اینکه در عمل چنین اتفاقی افتاده در قالب چند نکته است، از جمله بودجه‌ای که به این بخش اختصاص داده می‌شود از سویی امتیازاتی که برای معلمان این مقطع در نظر گرفته می‌شود، سختی کاری که باید در نظر گرفته و لحاظ شود؛ چون معلمان ما در این مقطع باید خیلی وقت صرف کنند و فرصت این را ندارند که مثل معلمان مقاطع دیگر به کارهای جانبی بپردازند و یا از طریق کلاس‌های خصوصی و غیره کسب درآمد کنند.
بنابراین نباید سختی کار معلمان ابتدایی نادیده گرفته شود و آنچه که تا به حال رصد کردم، نشانگر این نیست که مشخص کند مقطع ابتدایی مورد توجه بوده باشد.
• نگاه آقای بطحایی به عنوان وزیر جدید آموزش و پرورش در مورد جایگاه آموزش ابتدایی چیست؟
مصوبه‌ای در شورای معاونان داشتیم که اولویت را در تمام برنامه ریزی‌ها به آموزش ابتدایی می‌دهد و در اولین جلسه‌ای که با ایشان داشتم، خواهش کردم که آموزش ابتدایی اولویت اول باشد؛ چون این دوره مرحله بنیادین تعلیم و تربیت است. امیدواریم این اولویت کم کم از آموزش و پرورش به جامعه منتقل وبا کمک رسانه‌ها نهادینه شود.
نظر شما